85% кажаноў у гарадах – Vespertilio murinus
“Ён не хвалюецца, а прачынаецца”, – кажа навукоўца Аляксей Шпак, трымаючы рукой у скуранай пальчатцы кажана.
Вока кажана блішчыць, з пашчы вызіраюць невялікія белыя іклы. Істота трасецца: ён трапіў у чалавечыя рукі і саграваецца ад тэмпературы 5-7 градусаў да прыкладна 40. Гэты кажан, як і 12 іншых гасцей “Кажанаполіса”, правядзе халодныя зімовыя дні ў лядоўні “Атлант”.
Іх сабралі з Мінску, Віцебску і Гомеля. Яны – тыя, каго выпадкова знайшлі людзі ў пад’ездзе, кватэры, на балконе ці зямлі ды прынеслі навукоўцу.
Аляксей паказвае скрыню ад абутку, з якой чуваць цвірканне. Там двухкаляровыя кажаны, плюс асобна ад іх адзін позні. Двухкаляровы кажан, ці Vespertilio murinus, складае да 85% тых, што зімуюць у беларускіх гарадах. Аляксей адчыняе скрынку.
“Туляцца адзін да аднаго. Кажан – каланіяльная жывёла, і спаць групамі для іх абсалютна нармальна”, – кажа ён.
Навукоўца бярэ кожнага рукой у пальчатцы, асцярожна саджаець у мяшэчак, потым яго завязваюць. Пальчатка трэба, каб кажан не ўкусіў за руку. Нават яго невялікія зубы небяспечныя, а неабачліваму зоааматару шлях на вакцынацыю супраць шаленства працягласцю месяц. Аляксей абачлівы, бо прайшоў вакцынацыю ўжо двойчы.
Аляксей Шпак і Наста Рэзнікава з грамадскай арганізацыі “Ахова птушак Бацькаўшчыны” вешаюць мяшчэкі з кажанамі на драўляны кіёк. Побач ціўкаюць птушкі – папугаі і, магчыма, сычык ды ястраб, што жывуць у клетках побач з той самай лядоўняй.
Кожнага з кажаноў пранумаруюць і будуць даглядаць. Мяшчэкі адмяжоўваюць жывёл адна ад адной і спыняюць распаўсюд магчымых хвароб. Да таго ж, бываюць агрэсіўныя віды, якія могу траўмаваць суседзяў.
Кажаноў ужо занеслі ў адмысловую базу і будуць узважваць штотыдня: адзін двухкаляровы кажан у гэты час году мусіць важыць каля 13 грамаў. Агулам гэты памер кажана – у даўжыню каля 10 сантыметраў – сярэдні. Самы вялікі кажан Еўропы ў паўтары разы большы.
Узімку вага двухкаляровага кажана можа дайсці да 8 грамаў, і ў такім разе яе дапамогуць зноў набраць. Для гэтага кажана вывядуць са сну, паклаўшы, напрыклад, на стол у цёплым пакоі. Далей яго пакормяць насякомымі, якіх збіраюцца адмыслова вырасціць – лічынкамі мучнога хрушча.
Аляксей і Наста вешаюць на кіёк апошні мяшэчак і змяшчаюць яго ў лядоўню, зачыняюць дзверы. Лядоўня можа змясціць каля сотні кажаноў.
Замест пячор кажаны спяць у панэльках
Пакуль кажаны яшчэ лётаюць, але звычайна сезон зімовага сну пачынаецца з надыходам маразоў. Засынаючы, яны зніжаюць тэмпературу да тэмпературы навакольнага асяроддзя.
“Кажаны вісць на сцяне ці сядзяць, забіўшыся ў шчыліну. У Беларусі яны не спяць у дуплах, бо яны прамярзаюць узімку да тэмпературы навакольнага асяроддзя. Таму калі прыйдуць маразы да -20С, то яны гінуць. І кажаны выбіраюць больш стабільныя месцы – штучныя падзямеллі: падвалы, шчыліны, – кажа Аляксей Шпак. – Ім падабаюцца месцы, дзе няма чалавека, але ў нас няма натуральных падзямелляў, гор і пячор. Таму ў нас кажаны вымушаныя зімаваць у так званых антрапагенных сховішчах. Не тое каб яны жылі ў сімбіёзе з чалавекам, але чалавек стварае для іх сховішча.
Узімку яны часта трапляюць у вельмі небяспечныя сітуацыі: пачынаюць зімаваць побач з чалавекам і не знаходзяць для гэтага месца. Шмат кажаноў знаходзць месца у пад’ездах, на вуліцы, у снезе.
Людзі, якія знаходзяць кажаноў, звычайна тэлефануюць у МНС, Мінпріроды, камітэты Мінпріроды – і звычайна ўсе гэтыя званкі перанакіроўваюцца да мяне. Мы прыязджаем да людзей і забіраем жывёл”.
Кажаны – вельмі ўразлівая група жывёлаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення на прасторы Еўропы і ў Беларусі. У Чырвонай кнізе знаходзіцца 8 з 19 відаў. У той жа час кажаны – вельмі важны від для чалавека.
“Яны змаймаюць верхнія ступені трафічнай піраміды і з’яўляюцца вельмі важным складнікам любых экасістэм. Яны ядуць вельмі шмат шкоднікаў: улетку за ноч адзін кажан з’ядае колькасць насякомых, роўную палове масы яго цела. Нарыклад, рудая вячэрніца важыць 40 грамаў – уявіце сабе”, – тлумачыць Аляксей Шпак.
Калі да вас трапіў кажан, то найперш патэлефануйце па нумары +375 29 2139257. Адкажа і дасць інструкцыі навуковы супрацоўнік НПЦ па біярэсурса НАН Аляксей Шпак.
Праект быў запачаткаваны трыма бакамі: ГА “Ахова птушак Бацькаўшчыны”, НПЦ па біярэсурсах НАН і Рэспубліканскім цэнтры экалогіі і краяўнаўства, дзе зараз і знаходзіцца «Кажанаполіс».
У мінулым годзе праз платфому “Мае сэнс” з дапамогай АПБ сабралі грошы (2137 рублёў) на гэты праект і выдаткавалі яго на абсталяванне, у тым ліку на вагі і абсталяванне для вырошчванне корму.
ЧЫТАЙЦЕ ТАКСАМА: